Эстәлеккә күсергә

Рыльск

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Рыльск
ФлагГерб
Рәсем
Дәүләт  Рәсәй[1]
Административ үҙәге Рыльский район[d][1] һәм Городское поселение город Рыльск[d][1]
Административ-территориаль берәмек Городское поселение город Рыльск[d][1]
Сәғәт бүлкәте UTC+3:00[d]
Халыҡ һаны 7200 кеше (1856)[2],
8200 кеше (1862)[3],
11 549 кеше (1897)[2],
14 600 кеше (1913)[2],
14 690 кеше (1914)[4],
11 032 кеше (1923)[5],
10 737 кеше (1926)[2],
10 100 кеше (1931)[2],
12 401 кеше (1939)[6],
12 653 кеше (1959)[7],
16 000 кеше (1967)[2],
16 398 кеше (1970)[8],
18 318 кеше (1979)[9],
19 472 кеше (1989)[10],
18 800 кеше (1992)[2],
19 400 кеше (2000)[2],
19 400 кеше (2001)[2],
17 603 кеше (2002)[11],
17 600 кеше (2003)[2],
17 400 кеше (2005)[2],
17 200 кеше (2006)[2],
17 379 кеше (2009)[12],
15 671 кеше (2010)[13],
15 700 кеше (2011)[2],
15 865 кеше (2012)[14],
16 110 кеше (2013)[15],
16 163 кеше (2014)[16],
16 221 кеше (2015)[17],
16 242 кеше (2016)[18],
16 319 кеше (2017)[19],
16 147 кеше (2018)[20],
16 014 кеше (2019)[21],
16 005 кеше (2020)[22],
15 069 кеше (2021)[23]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек 160 метр
Майҙан 17 км²
Почта индексы 307370
Рәсми сайт admrylsk46.ru
Иң тәүге яҙма ваҡыты 1152
Урындағы телефон коды 47152
Бында ерләнгән кешеләр категорияһы Категория:Похороненные в Рыльске[d]
Карта
 Рыльск Викимилектә


Рыльск — Рәсәй федерацияһының Курск өлкәһендәге ҡалаһы, Рыльск районының административ үҙәге.

Рыльск ҡала муниципаль берәмеге, уның биләмәһе составында берҙән-бер тораҡ пункты[24].

Сейм йылғаһының ике ярында ла (бассейн Днепр) урынлашҡан, Курск ҡалаһынан көнбайышҡа табан 124 км алыҫлыҡта тора. Халҡы — 16 319 кеше (2017 йыл мәғлүмәттәре буйынса). Рыльск Рәсәйҙәге иң боронғо ҡалаларҙың береһе булып тора.

Исеменең килеп сығышы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Исеме бындағы Рыло йылғаһынан килеп сыҡҡандыр, моғайын, тигән фараз бар, бәлки русса РЫТЬ һүҙенән сыҡҡандыр. йылғаның атамаһы килеп сығышы билдәле түгел. Шулай уҡ бер нисә «халыҡ этимологияһы» версияһы бар:

Бер версия буйынса исеме преподобный Иоанн Рыльскийға барып тоташа. Әммә преподобный бер ҡасан да Рыльскиҙа йәшәмәгән, ә — Болгарияла йәшәгән. Шулай уҡ ҡала исеме Рильский тауҙары менән бәйле тип тә әйтелә.

Икенсе фараз яҡлылар, ҡаланың исеме боронғо Ярило һүҙнән килеп сыҡҡан тип уйлай (Яри(ы)льск).

Тағы ла бер боронғо легенда буйынса, ҡала үҙ исемен ҡырағай сусҡа бәрәстәренең мороно менән ерҙе соҡоп (разрыть) йылғаның башын тапҡан, шуға Рыльск йылғаһы һәм аҙаҡтан Рыльск ҡалаһы тигән исем килеп сыҡҡан, тип әйтелә.

Климаты уртаса-континенталь. Ҡалала йылы яҙ һәм оҙайлы йәй. Ҡыш болотло һәм дымлы, һыуыҡ һауа тулҡындары епшек ҡар менән алмашына. Күп йыллыҡ күҙәтеүҙәр буйынса, иң һалҡын ай-ғинуар, уның уртаса температураһы −6,9°С, иң йылы ай июль, июлдә уртаса температура — +19,5 °С, йыллыҡ яуым — төшөм күләме-638 мм.

Рыльск климаты (норма 1960—2000 йй, рекорд — 1960 й.)
Күрһәткестәре Дек. Ғин. Март Апра. Май Июнь Июль Авг. Сена. Окт. Нояб. Февр. Йыл
Абсолют максимум, °C 7,7 11,5 19,4 29,1 32 35,5 37 39,6 31,1 26,6 17,4 10,1 39,6 Һауа температураһы, °C -4,1 -3,2 2,4 12,5 20 23,2 24,9 23,9 18 10,6 2,7 -2 10,9
Уртаса температура, °C -6,9 -6,4 -1,1 7,8 14,5 17,9 19,5 18,4 12,8 6,6 0,2 -4,4 6,8
Уртаса минимум, °C -9,6 -9,3 -4,1 3,7 9,4 12,9 14,6 13,4 8,5 3,3 -2 -6,8 3
Абсолют минимум, °C -33,9 -31 -34,8 -9,3 -3,5 2 -0,3 -0,3 -4 -8,8 -24,8 -28,6 -34,8
Яуым-төшөм нормаһы, мм 41 36 39 44 55 75 85 59 57 49 48 50 638
Сығанағы: Climatebase.ru
Рыльск климаты (1981-2010 йылдарҙа )
Күрһәткестәре Дек. Ғин. Март Апра. Май Июнь Июль Авг. Сена. Окт. Нояб. Февре. Йыл
Уртаса температура, °C -5,5 -5,6 -0,4 8,0 14,5 17,9 19,7 18,7 12,9 6,8 0,0 -4,4 6,9
Яуым-төшөм нормаһы, мм 41 41 40 48 58 78 87 56 61 55 46 46 657
Сығанағы: ФГБУ "ВНИИГМИ-МЦД" 2017 йыл 31 июль архивланған.

Халыҡ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

2016 йылдың 1 ғинуарына ҡарата халҡы буйынса ҡала 751 Рәсәй Федерацияһының 1112[25] ҡалаһы араһында [26] 375-се урында була

Яҡындағы тораҡ пункттары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Пригородная Слободка (Рыльский районы)
  • Малогнеушево

Сәнәғәте[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • ААО «Глобус»[27];
  • ААО «Сыродел»[28];
  • ЯСЙ «Промсахар»[29];
  • ЯСЙ «Рыльский икмәк заводы»[30];
  • ААО «Рыльский авторемонт заводы»[31].


Иҫтәлекле урындары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]





Г. И. Шелихов һәйкәле

Торлаҡ һәм административ биналар һаҡлана. Рыльскиҙа бер нисә тиҫтә XVIII—XIX быуаттарһан һаҡланып ҡалған торлаҡ һәм административ биналар бар: Покровка православие соборы (1822), Успение соборы (1811), Вознесение сиркәүе (1866). Ҡалала крайҙы өйрәнеү музейы эшләй, , унда сәнғәт әйберҙәренең бай коллекцияһы һаҡлана.

Ғибәҙәтханалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Николаев сиркәүе — ғәмәлдән сығарылған.
  • Успенский кафедраль соборы — православие ҡорамы, уның алдында Г. И. Шелихов һәйкәле тора.. Собор 1811 йылда 1-се гильдия сауҙагәре И. Ф. Филимонов тарафынан төҙөлгән.
  • Покровка соборы 1822 йылдарҙа Преображенский урамында Шелиховтар тарафынан төҙөлгән.
  • Вознесение сиркәүе Ленин һәм Луначарский урамдары киҫелешендә тора. Бина 1866 йылда төҙөлгән.
Сауҙагәр Шелихов Г. И. йорто (18 быуат архитектура ҡомартҡыһы)
Рыльск авиаколеджы һәм Г. И. Шелихов мираҫы тарихы музейы

Музей[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Дәүләт тыуған яҡты өйрәнеү музейы. (Урицкий урамы, 81);
  • Рыльский авиация техник колледжының музей-мемориаль комплексы (Советская майҙаны, 7);
  • Рыльский хәрби дан музейы (Маяковский урамы, 41);
  • Рыльский аграр техникум тарихы музейы (Ленин урамы, 42).

Рыльскиҙан алыҫ булмаған «Марьино Усадьбаһы» музейы.

Спорт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Рыльск-арена — стадион, өлкә масштабындағы спорткомплекс
  • ФОК Спорткомплекс — төҙөлөш алып барыла

Киң мәғлүмәт саралары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Гәзиттәр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Районные будни
  • Рыльские вести
  • СЕЙМ-ИНФО

Рыльск телевидениеһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Аналог-ТВ
  • Беренсе канал 57ТВК
  • Рәсәй 27ТВК-Курск ДТРК-ҺЫ 1
  • Бишенсе Канал 52ТВК
  • Рәсәй 32ТВК
  • 47ТВК МАТЧ ТВ
  • 44ТВК СТС-Курск
  • Цифрлы-ТВ
  • 10ТВК РТРС-1
  • 56ТВК РТРС-2

Радиостанциялар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • 106,5FM Радио Курс
  • 107,4FM Дорожное Радио (план)
  • 101,5FM план
  • 102,4FM план
  • 104,9FM план

Туғанлашҡан ҡалалары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 ОКТМО. 179/2016. Центральный ФО
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 Народная энциклопедия «Мой город». Рыльск. Дата обращения: 1 июнь 2014. Архивировано 26 июль 2014 года.
  3. ↑ Курская губерния. Список населённых мест по сведениям 1862 года. Санкт-Петербург. 1868 год
  4. ↑ Рыльск в 1920-м — 1943 годах
  5. ↑ Курский губернский статистический отдел. Население городов Курской губернии по переписям 1920 и 1923 годов. [Вып. 3]. - Курск, 1927.
  6. ↑ Всесоюзная перепись населения 1939 года. Численность городского населения СССР по городским поселениям и внутригородским районам. Дата обращения: 30 ноябрь 2013. Архивировано 24 декабрь 2013 года.
  7. ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. Дата обращения: 25 сентябрь 2013. Архивировано 28 май 2013 года.
  8. ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. Дата обращения: 25 сентябрь 2013. Архивировано 29 сентябрь 2013 года.
  9. ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. Дата обращения: 25 сентябрь 2013. Архивировано 7 ноябрь 2021 года.
  10. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Архивировано 26 сентябрь 2011 года.
  11. ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. Архивировано 3 февраль 2012 года.
  12. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, поселкам городского типа и районам на 1 января 2009 года. Дата обращения: 2 ғинуар 2014. Архивировано 18 май 2015 года.
  13. ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1. Численность и размещение населения Курской области. Дата обращения: 31 ғинуар 2014. Архивировано 27 декабрь 2014 года.
  14. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. Дата обращения: 31 май 2014. Архивировано 16 май 2013 года.
  15. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат (2013). — Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов. Дата обращения: 16 ноябрь 2013. Архивировано из оригинала 12 октябрь 2013 года.
  16. ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. Дата обращения: 2 август 2014. Архивировано 10 август 2014 года.
  17. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. Дата обращения: 6 август 2015. Архивировано 23 сентябрь 2015 года.
  18. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года (5 октябрь 2018). Дата обращения: 15 май 2021. Архивировано 8 май 2021 года.
  19. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (31 июль 2017). Дата обращения: 31 июль 2017. Архивировано 31 июль 2017 года.
  20. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года. Дата обращения: 25 июль 2018. Архивировано 26 июль 2018 года.
  21. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года. Дата обращения: 31 июль 2019. Архивировано 2 май 2021 года.
  22. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года. Дата обращения: 17 октябрь 2020. Архивировано 17 октябрь 2020 года.
  23. ↑ Таблица 5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, муниципальных округов, городских и сельских поселений, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов с населением 3000 человек и более. Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года. На 1 октября 2021 года. Том 1. Численность и размещения населения (XLSX). Дата обращения: 1 сентябрь 2022. Архивировано 1 сентябрь 2022 года.
  24. ↑ Курск өлкәһендәге закондың 2004 йылдың 21 октябрендә № 48-ЗКО «курск өлкәһе муниципаль мәғариф ТУРАҺЫНДА»
  25. ↑ с учётом городов Крыма
  26. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года. Таблица «31. Численность населения городов и пгт по федеральным округам и субъектам Российской Федерации на 1 января 2016 года». RAR-архив (1,0 Mб)
  27. ↑ ОАО «GLOBUS», Рыльск 2012 йыл 28 ғинуар архивланған.
  28. ↑ Pulset 2016 йыл 4 март архивланған.
  29. ↑ Шәкәр заводы Рыльский
  30. ↑ Тармаҡ бизнес-справочник предприятий Рәсәйҙәге(недоступная ссылка)
  31. ↑ Справочник предприятий Центрального федерального округа России. Дата обращения: 2 ғинуар 2013. Архивировано 4 март 2016 года. 2016 йыл 4 март архивланған.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Рыльск&oldid=1248654» битенән алынған