Эстәлеккә күсергә

Грайворон

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Грайворон
ФлагГерб
Нигеҙләү датаһы 1678
Рәсем
Дәүләт  Рәсәй[1]
Административ үҙәге Городское поселение город Грайворон[d][1], Грайворонский район[d][1] һәм Грайворон өйәҙе[d]
Административ-территориаль берәмек Белгород өлкәһе
Халыҡ һаны 3600 кеше (1856)[2],
6340 кеше (1897)[2],
5240 кеше (1923)[3],
8900 кеше (1926)[2],
7500 кеше (1931)[2],
4600 кеше (1939)[2],
5141 кеше (1959)[4],
5859 кеше (1970)[5],
5930 кеше (1979)[6],
5992 кеше (1989)[7],
6000 кеше (1992)[2],
6500 кеше (1996)[2],
6100 кеше (1998)[2],
5900 кеше (2000)[2],
6000 кеше (2001)[2],
5718 кеше (2002)[8],
6200 кеше (2003)[2],
6000 кеше (2005)[2],
6000 кеше (2006)[2],
6100 кеше (2007)[9],
6100 кеше (2008)[10],
6137 кеше (2009)[11],
6234 кеше (2010)[12],
6200 кеше (2011)[2],
6326 кеше (2012)[13],
6361 кеше (2013)[14],
6413 кеше (2014)[15],
6481 кеше (2015)[16],
6506 кеше (2016)[17],
6404 кеше (2017)[18],
6449 кеше (2018)[19],
6431 кеше (2019)[20],
6496 кеше (2020)[21],
6179 кеше (2021)[22]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек 130 метр
Майҙан 10 км²
Почта индексы 309372
Рәсми сайт graivoron.ru/sitemap/
Урындағы телефон коды 47261
Бында ерләнгән кешеләр категорияһы Категория:Похороненные в Грайвороне[d]
Карта
 Грайворон Викимилектә


Грайворон — Рәсәйҙең Белгород өлкәһендәге ҡалаһы. Грайворон районының (ҡала округының) административ үҙәге.

Өлкәнең иң көнбайыш өлөшөндәге ҡала. Днепр һәм Грайворонка йылғаларының ҡушылдығы булған Ворскла йылғаһы ярында урынлашҡан. Ҡала Украинаның сиге буйында, Хотмыжск тимер юл станцияһынан 15 км һәм Белгородтан 78 км алыҫлыҡта урынлашҡан.

Халҡы — 6404 кеше (2017 йыл)

Тарих[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Грайворон биҫтәһенә нигеҙҙе чиркәстәр һәм Грайворонка йылғаһына Ворскла йылғаһы ҡойған ерҙә йәшәгән кешеләр һалған. 1678 йыл ҡалаға нигеҙ һалыныу йылы тип иҫәпләнә, был йылда митрополит Мисаил батша Федор Алексеевичҡа ғариза яҙып Грайворона йылғаһы буйындағы ерҙәрҙе алған.

Ултыраҡ Белгород разрядының Ахтырский Слобода казак полкына ҡараған.

1721 йылдың 20 октябренән (иҫке ст.) 1917 йылдың 1 сентябренә (иҫке ст.) тиклем Рәсәй империяһы составында тора.

1727 йылда Грайворон Хотмыжский өйәҙенә беркетелгән була.

1838 йылда[23] биҫтә Грайворон өйәҙ ҡалаһына әүерелгән — Хотмыжск Грайворон өйәҙенең ябай ҡалаһы булып ҡалған.

1848 йылда ҡалала ҙур янғын була, шунлыҡтан ул яңынан төҙөлә. Ҡаланың төҙөлөш планы Санкт-Петербургтың Васильевский утрауының планына ярашлы итеп эшләнгән. Планға ярашлы, ҡаланың бөтә урамдары донъя ҡитғаларына ориентирлаштырылған.

1917 йылдың 1 сентябренән 1 октябргә тиклем (иҫке ст.)ҡала — Рәсәй республикаһы составында була.

1918 йылда Грайворон Украина Халыҡ Республикаһына буйһона.

1922 йылдың декабренән алып СССР-ҙың Рәсәй Совет Федератив Социалистик Республикаһы составында була.

1928 йылда Үҙәк-Ҡара тупраҡлы өлкәһенең Грайворон районы, 1934 йылда өлкә бүленгәндән һуң Курск һәм Воронеж өлкәләре барлыҡҡа килә, артабан Грайворон ҡалаһы Курск өлкәһе составына индерелә. Большевиктар ваҡытында украинлаштырыу арҡаһында бында ҡаланың украин телле дөйөм белем биреү учреждениелары селтәре барлыҡҡа килә.

1941 йылдың 19 октябрендә совет органдары һәм ғәскәр ҡаланы ҡалдыра, вермахтың оккупация ғәскәрҙәре ҡаланы баҫып ала[24].

1943 йылдың 16 февралендә ҡала Воронеж фронты тарафынан Харьков һөжүм операцияһында азат ителә[24].

1943 йылдың 13 мартында ҡайтанан немецтар тарафынан баҫып алына[24].

1943 йылдың 7 авгусында Воронеж фронты тарафынан Белгород-Харьков операцияһында ҡабаттан азат ителә[24].

1954 йылдың 6 ғинуарында Курск өлкәһенең Грайворон районы яңы барлыҡҡа килгән Белгород өлкәһе составына инә һәм артабан 1964 йылда райондарҙы эреләтеү барышында Борисов районына ҡушыла. 1989 йылда Грайворон районы булып ҡайтанан тергеҙелә.

Ҡала исеменең килеп сығышы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡаланың исеме иҫке славян һүҙенән: «ҡарға уйыны», — йәғни «ҡарға ҡарҡылдауы»нан килеп сыҡҡан.

Гербы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Хәҙерге заманда ҡала гербы — һуҙынҡы.

Тасуирлама: «Алтын төҫтәге яланда ҡанаттарын йәйеп уң яҡҡа табан диогональ йүнәлешендә осоп барыусы ҡара ҡарға… Гербтың азат өлөшөндә Белгород өлкәһе гербы».

Район хакимиәте башлығының № 290 ҡарары менән 1995 йылдың 4 декабрендә герб раҫланған

  • Герб тасуирламаһы буйынса һүрәтләнеше
    Герб тасуирламаһы буйынса һүрәтләнеше
  • СССР заманындағы гербы
    СССР заманындағы гербы
  • 1995 йылда гербтың тәүге проекты
    1995 йылда гербтың тәүге проекты

Милли составы

1897 йылда ҡалала 6 340 кеше йәшәгән, шул иҫәптән рустар (великоростар һәм малоростар) — 6 234, йәһүдтәр — 69, сиғандар — 13[25].

Иҫтәлекле урындар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Файл:Грайворон.JPG
Балалар ревматология шифаханаһы (сауҙагәр Дмитриенко йорто)
  • Иоасаф Белгородскийҙың ҡорам-часовняһы, уның вафат булған урынында 1998 йылда төҙөлгән.
  • Никольский ҡорамы (ағас сиркәү урынында төҙөлә. 1865 йыл яна).
  • Иоасаф Святитель Белгородский хаҡына дини-ағартыу үҙәге.
  • Корниенко ғаиләһенең йорт зоопаркы.
  • XIX быуат яртыһындағы — ХХ быуат башындағы архитектура өлгөләре һаҡлап ҡалынған: ирҙәр гимназияһы (хәҙерге Грайворон урта мәктәбе, 1910 йылда төҙөлгән), ҡатын-ҡыҙҙар гимназияһы (хәҙер ҡала хакимиәте бинаһы, 1870 йылда төҙөлгән), элекке земство (хәҙер район хакимиәте), эркер манаралы модерн стиле элементтары менән төҙөлгән йорт (хәҙер балалар ревматология шифаханаһы).

Радио[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • 66,92 Рәсәй Радиоһы
  • 104,9 Радио «Белогорье донъяһы» (Радио 31)
  • 99,2 Радио «Радио»

Галереяһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Иоасаф Белгородский часовняһы
    Иоасаф Белгородский часовняһы
  • Балалар китапханаһы
    Балалар китапханаһы
  • Медведевка күле
    Медведевка күле
  • Моховатый күле
    Моховатый күле
  • Святитель Иосаф Белгородский хаҡына дини-ағартыу үҙәге
    Святитель Иосаф Белгородский хаҡына дини-ағартыу үҙәге
  • Грайворон үҙәге. Ленин урамы
    Грайворон үҙәге. Ленин урамы
  • Грайворон урта мәктәбе
    Грайворон урта мәктәбе

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 ОКТМО. 179/2016. Центральный ФО
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 Народная энциклопедия «Мой город». Грайворон. Дата обращения: 4 ноябрь 2013. Архивировано 13 февраль 2014 года.
  3. ↑ Курский губернский статистический отдел. Население городов Курской губернии по переписям 1920 и 1923 годов. [Вып. 3]. - Курск, 1927.
  4. ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. Дата обращения: 25 сентябрь 2013. Архивировано 28 май 2013 года.
  5. ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. Дата обращения: 25 сентябрь 2013. Архивировано 29 сентябрь 2013 года.
  6. ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. Дата обращения: 25 сентябрь 2013. Архивировано 7 ноябрь 2021 года.
  7. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Архивировано 26 сентябрь 2011 года.
  8. ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года
  9. ↑ Города Белгородской области (число жителей - оценка на 1 января 2007 года, тысяч человек). Дата обращения: 26 май 2016. Архивировано 14 ғинуар 2017 года.
  10. ↑ Города Белгородской области (число жителей - оценка на 1 января 2008 года, тысяч человек). Дата обращения: 22 май 2016. Архивировано 21 апрель 2017 года.
  11. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года. Дата обращения: 2 ғинуар 2014. Архивировано 18 май 2015 года.
  12. ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Белгородская область. 15. Численность населения городских и сельских населённых пунктов. Дата обращения: 15 август 2013. Архивировано из оригинала 19 декабрь 2013 года.
  13. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. Дата обращения: 31 май 2014. Архивировано 16 май 2013 года.
  14. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). Дата обращения: 16 ноябрь 2013. Архивировано 12 октябрь 2013 года.
  15. ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. Дата обращения: 2 август 2014. Архивировано 10 август 2014 года.
  16. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. Дата обращения: 6 август 2015. Архивировано 23 сентябрь 2015 года.
  17. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года (5 октябрь 2018). Дата обращения: 15 май 2021. Архивировано 8 май 2021 года.
  18. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (31 июль 2017). Дата обращения: 31 июль 2017. Архивировано 31 июль 2017 года.
  19. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года. Дата обращения: 25 июль 2018. Архивировано 26 июль 2018 года.
  20. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года. Дата обращения: 31 июль 2019. Архивировано 2 май 2021 года.
  21. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года. Дата обращения: 17 октябрь 2020. Архивировано 17 октябрь 2020 года.
  22. ↑ Таблица 5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, муниципальных округов, городских и сельских поселений, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов с населением 3000 человек и более. Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года. На 1 октября 2021 года. Том 1. Численность и размещения населения (XLSX). Дата обращения: 1 сентябрь 2022. Архивировано 1 сентябрь 2022 года.
  23. ↑ Ҡалып:АТД-80
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 Справочник «Освобождение городов: Справочник по освобождению городов в период Великой Отечественной войны 1941—1945». М. Л. Дударенко, Ю. Г. Перечнев, В. Т. Елисеев и др. М.: Воениздат, 1985. 598 с.
  25. ↑ Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Грайворон&oldid=1182770» битенән алынған